راز رکودهای مختلف بورس تهران

امروزه چه بازار منفی و چه مثبت، جو ضعیف در بورس بیش از هر زمان دیگری خودنمایی می کند. حجم و ارزش معاملات بسیار پایین است و داده ها حوالی خرداد را نشان می دهد، با این تفاوت که خبری از فروش بزرگ نیست و هیچ معامله گر دیگری برای خروج از جلسه آب و آب نمی ریزد. اما دلیل آن چیست؟

به گزارش دنیای اقتصاد، بورس تهران در حال رکود است و معاملاتی که در اوج خود در سال 99 حدود 30 هزار میلیارد تومان ارزش داشت، اکنون به سختی به سطوح نزدیک به 3 هزار میلیارد تومان رسیده است. این کاهش 90 درصدی در ارزش معاملات سهام، نه به دلیل مسدود شدن سهام در رتبه های فروش بالا، بلکه به دلیل ضعف معاملات در عرضه و تقاضا است. هیچ خریدار با انگیزه ای در بازار وجود ندارد و تمایل کمی برای فروش سهام وجود دارد. اما طبق آمار 98 درصد از سرمایه واقعی که در 5 ماهه اول سال 99 وارد بازار شده بود از معاملات بورس خارج شد و در این شرایط نوع بازیگران بورس نیز تغییر کرد. همچنین فضای انتظاری ناشی از بلاتکلیفی و البته غیبت یک ماهه خودروسازانی که تازه از دیروز به این شرکت ها پیوسته اند، یکی از مهم ترین دلایل رکود معاملات تالار شیشه ای می باشد.

این روزها چه بازار منفی و چه مثبت، فضای کساد تالار شیشه ای بیش از پیش خودنمایی می کند. حجم و ارزش معاملات بسیار پایین است و در حال حاضر ارزش کل معاملات بورس (سهام، فرابورس و پایه) فقط 3 تریلیون تومان است. عددی که کمترین میزان را از خرداد ماه سال جاری نشان می دهد، اما تفاوت قابل توجهی در این کاهش زمانی وجود دارد. در آن زمان فضای مورد انتظار در اقتصاد کشور حاکم بود. در روزهای منتهی به انتخابات ریاست جمهوری، سهامداران با حدس زدن نتیجه انتخابات و رئیس جمهور آینده، ترجیح می دهند سهام خود را نقد کنند و پس از اعلام نتایج، تصمیم بگیرند که آیا در بازاری که در جریان است حضور داشته باشند یا خیر. برای حدود 10 ماه بهشون نشون ندادم شرایطی که بر گسترش نوسانات در خطوط فروش تأثیر گذاشت که منجر به انجماد و کاهش ارزش موجودی ها شد.

اما در حال حاضر اینطور نیست. نه خبری از فروش کلان است، نه دلالانی که برای خروج از بورس آب می ریزند، نه خریدار در بازار و نه فروشنده تلاشگر. اما دلیل آن چیست؟ کارشناسان چند سناریو از وضعیت فعلی تالار شیشه ای ارائه می دهند که هر کدام می تواند وضعیت امروز بورس تهران را توضیح دهد.

محل انتظار به دلیل نامشخص بودن

ابهام و عدم قطعیت مدت‌هاست که نه تنها سهام تهران بلکه سایر معاملات بازار دارایی را تحت الشعاع قرار داده است و توانایی سرمایه‌گذاران را برای پیش‌بینی روند بازار محدود کرده است. در سایه این غیرقابل پیش بینی بودن که بدیهی است با تندی سیاست های نسنجیده اقتصادی همراه است، فضای انتظاری در بازارها حاکم شد که در کاهش ارزش معاملات بورس نیز نقش مهمی داشت. جایی که به گفته کارشناسان ضعف تقاضا مهم ترین عامل رکود در بورس است. اکنون علاوه بر این تقاضای ضعیف، سهامداران قصد ندارند سهام خود را نقد کنند و به چشم‌انداز روشن‌تری از آینده اقتصادی و سیاسی کشور پایبند باشند.

یک ماه بدون ماشین

پس از جنجال افزایش قیمت خودرو در اواسط مهرماه و لغو افزایش قیمت در 48 ساعت آینده، این سهامداران جریمه شدند و شاهد تعطیلی دارایی های خود در سه خودروساز معلق به مدت حدود یک ماه بودند. اگرچه روز گذشته بالاخره قفل باز شد و شاهد بازگشت خودروها به قیمت بورس بودیم، اما عدم وجود آنها در یک ماه گذشته حکایت از افت محسوس ارزش معاملات داشت. تحقیقات نشان می دهد که خودروسازان جزو گروه هایی هستند که بیشترین جابجایی موجودی را دارند. سه خودروساز در قفس شامل خودرو، خساپا و خپارس طبق آمار حدود 30 درصد سهام بورس را در اختیار دارند و همواره از ارزش کل سهام معامله شده سهم ویژه ای دارند. اما با پایان یافتن این نمادها، رکود بورس بیش از پیش آشکار شد و حجم معاملات به سختی به 2 هزار میلیارد تومان رسید.

بازیگران مختلف این روزها

اخیراً گزارش دنیای اقتصاد اعلام کرد که 97 درصد از سهامداران خرد از گروه خارج شده اند و به مجموع بورسیه های تحصیلی در پنج ماهه اول سال 99 اضافه شده است. آمارها نشان می دهد از ابتدای سال تا 19 مرداد 99 که شاخص ترکیبی بورس تهران به رقم خیره کننده 28 میلیون و 780 هزار واحدی رسید، بیش از 95 هزار میلیارد تومان پول واقعی از معاملات بورس جذب شده است. سپس همزمان با تغییر جهت نماگرهای بورسی، شرایط نیز تغییر کرد و در اکثر روزها واقعیت هایی در نقش فروشنده ظاهر شد که منجر به خروج 93 هزار میلیارد تومانی از این گروه از سهامداران بازار شد. پایان معاملات روز چهارشنبه 8 آذرماه بنابراین به نظر می رسد تاکنون حدود 98 درصد از سهامداران جدید که تنها به بهانه کسب سودهای بالاتر از حد معمول در سایر بازارها و مصون ماندن از تورم و کاهش ارزش ریالی دارایی های خود وارد بورس شده اند، راه خروج را در پیش گرفته اند. سهامدارانی که طبق شواهد، بیشترین هیجان تجاری را داشتند.

حالا که سهامداران احساساتی از بورس خارج شده اند کدام دسته از کارگزاران در تالار شیشه ای ماندند؟ کارشناسان امروز بورس تهران را به سه گروه تقسیم می کنند.

سهامداران باتجربه: کارشناسان بر این باورند که امروزه سرمایه گذاران سهام عمدتاً سهامدارانی هستند که قبلاً این فراز و نشیب ها را تجربه کرده اند و می دانند که افت قیمت پایدار نخواهد بود. نمونه نزدیک، طولانی ترین رکود تاریخ بورس در سال های 92 تا 94 بود که بیش از 700 روز به طول انجامید و ارزش شاخص کل بورس تهران بیش از 30 درصد کاهش یافت. رکودی که شباهت های زیادی به سقوط کنونی بورس داشت، اما در نهایت یک روز به پایان رسید و برای مدتی سود مناسبی در این مبادلات صبورانه به همراه داشت.

سهامداران ارزشی: گروه دیگری از معامله گرانی که در حال حاضر در بورس باقی مانده اند، سهامدارانی هستند که همواره به پرتفوی خود به صورت بنیادی و تحلیلی نگاه کرده اند و اکنون معتقدند که سهام آنها از هر نظر ارزشمند است و دلیلی برای ارزش گذاری سهام خود ندارند. دارایی چوب در حراج هر روز و هر دقیقه، معامله گران تمام متغیرهای اساسی موثر بر معاملات سهام را تخمین می زنند و این متغیرها را با بازده تحلیلی سهام خود تنظیم می کنند و با اطمینان به دنبال آینده ای روشن برای پرتفوی خود هستند.

بی آب شدن سهامداران: گروه دیگری از معامله گران این روزهای بورس تهران نیز به نظر می رسد سهامدارانی هستند که شاید بیش از نیمی از دارایی خود را در 16 ماه گذشته از دست داده اند. این گروه از معامله گران را احتمالاً می توان به دو گروه تقسیم کرد. گروهی از سهامداران متضرر که ممکن است راه دیگری برای جبران زیان خود ندانند و اکنون برای بهره مندی از دورنمای بلندمدت معامله به کارشناسان متکی هستند، تنها راهبرد صبر و انتظار را در پیش گرفته اند و گروهی دیگر بیش از این به کار خود ادامه می دهند. ریسک انتقال سرمایه خود به بازار دیگری را دارند که چشم انداز آن آنطور که باید روشن نیست و فقط می توانند با امید به آینده بازار سهام منتظر بمانند.